Wie over Oostereind naar Emmen rijdt komt bij de nieuwe fly-over die over de N34 is aangelegd. Dolmen heet het viaduct, een ander woord voor hunebed. Maar voordat je bij dat moderne hunebed aankomt, heb je al een riviertje over gestoken: de Sleener stroom. Je kijkt er vaak niet eens meer naar, maar als je over je linkerschouder terugkijkt zie je de oever. Daar tegen de hoge Ermer kant van de Sleener stroom is in 1945 een belangrijke vondst gedaan.
Een stel tienjarige jongens uit Erm was daar langs het water aan het spelen. In een boomkuil, die was ontstaan omdat een boom door storm of onweer was omgewaaid, vonden zij een tiental stenen dat daar half verborgen in het gele zand van de oever lag. Mooie stenen van 8 x 4 cm, met een scherpe rand eraan. Leuk om spelletjes mee te doen. Keilen bijvoorbeeld. Als je daar goed in bent, springt zo’n steen wel 8 of 10 keer op voordat hij definitief in het water verdwijnt. Van de tien stenen verdwenen er acht in het water van de Sleenerstroom. Maar Jan Brakels stak twee van die stenen in zijn zak. Hij dacht dat het nog wel eens oude dingen konden zijn.
Jan Brakels kwam uit Oostereind en was een broer van Gerrit en de onlangs ook overleden Willem Brakels. Op de foto zie je Jan met zijn schoolgenoten in 1946. Op de achterste rij is hij de derde van links. Jan heeft die stenen heel lang bewaard, maar op een landelijke bibliotheken-dag in 1987 stapte Jan Brakels vanuit Tynaarloo, waar hij toen woonde, de bibliotheek van Vries binnen en liet ze daar zien aan een deskundige.
De steentjes die Jan Brakels voor de zekerheid maar in zijn broekzak had gestoken bleken bijlen te zijn, waar mensen lang op hebben gehamerd en met een andere harde steen op hebben geslagen om ze in vorm te krijgen. Die bijlen zijn stille getuigen van het vroege verblijf van mensen in Erm.
De stenen dateren uit de Nieuwe Steentijd, die van 5300-2000 v. Chr. liep. Met zorg werden ze nagetekend. Het gaat om een ovalen bijl van kwartsitisch zandsteen en een rechthoekige bijl van gabbro. Ik ken die steensoorten niet, maar we hebben een deskundige in het dorp, dus die gaan we om meer informatie vragen. De bijlen zelf liggen nu in het Drents Museum in Assen. We hebben een kleurenfoto opgevraagd bij het museum. Als we die binnen hebben, publiceren wij die.
Kleine bijlen waren het dus. De deskundigen zagen er nog meer in. Als er wel tien bij elkaar lagen, was dat een bijlendepot. De bijlen waren met z’n tienen daar achter gelaten. Waarom? Aan de oever van water in moerassig gebied, waar mensen niet meer konden lopen werden in die tijd belangrijke gebruiksvoorwerpen achtergelaten. Was dat een soort bezwerend offer aan machten in de natuur, die mensen met zo’n gift gunstig wilden stemmen? Is het een soort votief-depot geweest? Maar in het geval van onze bijlen lijkt het waarschijnlijker dat iemand die bijlen heeft verstopt en om een of andere reden ze niet meer heeft kunnen ophalen. Dan was het een bewaardepot.
Het leuke van de vondst van het bijlendepot is dat alle tijden door elkaar lopen: in 1987 wordt een vondst gemeld die in 1945 al is gedaan en teruggaat tot in de steentijd. Heden en verleden zijn veel meer met elkaar verbonden dan je denkt. Van een spelletje met stenen die jongens vonden in 1945 belanden we opeens diep in de geschiedenis van Erm. De werkgroep Geschiedenis van Erm wil op die manier de geschiedenis van Erm boven water krijgen. We willen alleen aan de hand van een voorwerp, een vondst, een verhaal, een brief, een foto, een gebeurtenis uit onze twee dorpen de geschiedenis gaan vertellen.
Voor deze aanpak hebben we de hulp nodig van alle inwoners van Erm. Heb jij een voorwerp thuis liggen, zoals Jan Brakels dat 42 jaar lang in zijn bezit heeft gehouden? Weet je van andere vondsten in onze dorpen uit een ver of een dichtbij verleden? Zijn er andere voorwerpen of verhalen of brieven of gebeurtenissen die je kent en die meer vertellen over de geschiedenis van onze dorpen? Laat het ons weten!
Wat we gevonden hebben gaan we publiceren, zoals we nu doen in de Dorpskoerier. Dat zullen we ook doen op de website en zo hopen we dat het materiaal groeit en groeit. Of we er ooit een boek van maken, zien we later wel.
Iedereen die wat te melden heeft, of iets wil laten zien, vragen we om zich bij ons te melden? Heb je een suggestie? Of wil je actief meewerken? Laat het weten. Samen gaan we zo de geschiedenis van Erm schrijven.